Een vraag die ik mezelf regelmatig stel is, waar begint leiderschap? Wat maakt dat iemand als een leider wordt gezien en in staat is anderen te leiden? Ik denk een vraag die velen van ons zichzelf stellen, maar die zich niet eenvoudig laat beantwoorden. De essentie van leiderschap wordt goed beschreven door de in juli van dit jaar overleden Amerikaanse professor Warren Bennis. In zijn boek Jonge honden, oude rotten (2003) beschrijft hij de vier eigenschappen die volgens hem cruciaal zijn voor een succesvolle leider:
- Aanpassingsvermogen; het vermogen om te kunnen gaan met stressvolle situaties;
- Anderen enthousiast maken door het scheppen van een gezamenlijke doelstelling;
- Eigen geluid en karakter; uitgesproken waarden en gedragsregels;
- Integriteit; ambitie, bedrevenheid en moreel kompas.
Het draait dus niet om trucs om anderen te laten doen wat jij wilt, maar om authenticiteit, flexibiliteit en openheid. Nu eens even kijken wat onze Europese managementgoeroe Manfred Kets de Vries over leiderschap zegt. Wat zijn volgens Kets de Vries nu precies de vaardigheden waar een leider over moet beschikken? In zijn boek leiderschap ontraadseld (2006) beschrijft Kets de Vries de volgende vaardigheden:
- Enthousiasmerend; in staat zijn om vanuit innerlijk vuur anderen te enthousiasmeren en mee te krijgen
- Sociabiliteit: het besteden van veel tijd aan relaties met anderen en dit ook leuk vinden om te doen.
- Receptiviteit: het openstaan voor nieuwe ideeën en ervaringen.
- Innemendheid: het beschikken over een coöperatieve instelling, zijn flexibel en aardig.
- Betrouwbaarheid: komt afspraken na en maakt af waarmee begonnen is.
- Analytische intelligentie: beschikt over een hoog gemiddelde analytische intelligentie, zodat gemakkelijk strategische beslissingen genomen kunnen worden.
- Emotionele intelligentie: weten hoe de eigen emoties te sturen en de emoties van anderen kunnen ‘lezen’.
Weet je het al? Zie je je eigen vaardigheden al tussen de rijtjes staan? Zo niet, dan ben je dus geen leider! Heel jammer, maar t’is niet anders! Nee, nu even alle gekheid op een stokje zijn jouw vragen over leiderschap hiermee beantwoord? Misschien wel, misschien niet maar daar was dit artikel natuurlijk niet voor bedoeld. Want dat zou antwoord geven op de vraag waar leiderschap begint?
Leiderschap begint in de eerste plaats bij jezelf. Het is het gevolg van verantwoordelijkheid nemen om te beginnen voor onszelf en daarna voor anderen. Dat kan zijn in je privéleven of in jouw organisatie. Ook al weet je nog niet welke weg je moet nemen om je doel te bereiken. Leiderschap begint met het nemen van initiatief, simpelweg omdat je geen toeschouwer wilt zijn van je eigen leven. En je leert het vooral door het te doen en door te leren van je ‘fouten’. Dit zijn namelijk vaak ook je grootste kansen om te leren. Een eigenschap die ook genoemd wordt in het rijtje van Warren Bennis. Herken je jezelf nu?
Leiderschap begint dus vooral met het vermogen om te leren van je fouten en de wil om het vervolgens ‘beter’ te willen doen. Een gegeven waar velen van ons zichzelf in zullen herkennen? Betekent dat dan dat we allemaal over leiderschapskwaliteiten beschikken? Het antwoord hierop is ja. Iedereen beschikt over leiderschapskwaliteiten, alleen niet iedereen is zich hiervan bewust. Het is de bewustwording van de eigen verantwoordelijkheid, die de eerste stap vormt in de verdere ontwikkeling naar (persoonlijk) leiderschap.
Hoe ziet bewustwording van leiderschap eruit?
Bewustwording van leiderschap begint met het nemen van de volledige verantwoordelijkheid voor het eigen gedrag en de consequenties ervan. Dit is soms een pijnlijk proces, waarbij we onszelf diep in de ogen moeten durven kijken. Het lost namelijk niets op de verantwoordelijkheid bij anderen neer te leggen, omdat je jezelf hiermee ook van deze anderen ‘afhankelijk’ maakt.
Vervolgens kunnen we de richting gaan bepalen die we op willen en onszelf een doel stellen. Ons leiderschap wordt zichtbaar zodra we in staat anderen voor dit doel te interesseren in en hen te inspireren tot het meedoen in de realisatie hiervan. Maar het interesseren en inspireren zijn niet genoeg, we komen pas tot resultaat zodra we anderen hierin ook een eigen verantwoordelijkheid geven en hen als volwaardig partner betrekken in het proces. Het komt nu aan op het inzetten van de vaardigheden zoals Manfred Kets de Vries heeft beschreven zoals enthousiasmerend vermogen, receptiviteit en sociabiliteit. Zo komt er iets tot stand, wat je alléén niet voor elkaar had gekregen ook al was je nog zo’n groot leider.
Leiderschap komt dus naast het nemen van eigen verantwoordelijkheid, vooral aan op het geven van verantwoordelijkheid aan anderen. En in het proces van het gezamenlijk werken aan het realiseren van het doel, deze anderen in hun kracht te zetten door hen zo goed mogelijk te coachen en te begeleiden en uit te dagen tot prestaties buiten de comfortzone. Feitelijk begeleidt je hen in het proces van het nemen van verantwoordelijkheid en de bewustwording hiervan. En dan begint leiderschap….